شاید یکی از شبهاتی که وقتی انقلابی های ما هم باهاش مواجه می شن، لکنت زبان می گیرن، اشکال فسادهای دولتی باشه. گاهی بعضی آمارها و آمارنماها هم به کمک این اشکال میان.
اما واقعاً دعوا سر چیه؟ سر اینکه فسادی هست یا نیست؟ بر منکرش لعنت! اصلاً مگه میشه جایی پول باشه و فساد نباشه؟ فساد اونقدر سوراخ و سنبه داره که از هر طرف جلوش رو بگیری از جای دیگه می زنه بیرون.
پس دعوا سر چیه؟ دعوا سر سطح و حجم فساده. دعوا سر اینه که فساد از دست در رفته یا اینکه هنوز داره باهاش برخورد می شه؟ سر این که آیا ایران رتبه ی اول فساد دنیا رو داره؟ دعوا دقیقاً همین جاست.
ذهن ما به طور طبیعی چند تا #خطای_شناختی داره به نامهای خطای تعمیم و خطای شکاف (از کتاب factfullness)؛ و معناش اینه که اولاً با جزئیاتی که به چشممنون میاد نتیجه گیری کلی و کلان می کنیم و تحلیل کلان نمی تونیم داشته باشیم؛ و ثانیاً سعی می کنیم صفر و صدی به ماجرا نگاه کنیم و همین که یه فساد می بینیم و می شنویم فکر می کنیم نمره مون صفر شده و بدترین کشور دنیا هستیم. لابد فسادهای ما از دوران شاه هم بیشتره!
جالب قضیه اینجاست که هر وقت خبر یه فساد بیرون میاد 300 تا ماهواره ی فارسی زبان داریم که 300 بار اون رو جار می زنن و توی چشم ما فرو می کنن. اما وقتی یه برخوردی با فساد می شه فقط صدا و سیما ـ اون هم با روش کاملاً غیر حرفه ای ـ اون رو انعکاس می ده. اون وقت مردم فکر می کنن که فساد توی کشور ما 300 برابر کشورهای دیگه است. کدوممون فهمید توی قضیه ی سه هزار میلیارد زمان احمدی نژاد چند نفر اعدام و حبس شدن؟ کی فهمید عاقبت اختلاس 90 هزار میلیاردی پارسال چی شد؟ از بس که توی حرف زدن و صحبت کردن با مردم ضعیفیم!
توی همین قضیه ی چای دبش مثلاً فساد توی زمون دیگه ای رخ داده بود و این دولت شناسایی و برخورد کرد. یعنی همون کاری که قول داده بود و باید می کرد رو کرد. اما برای مردم طوری جا افتاد که انگار این دولت مقصر این فساده و همه چیز به پای دولت رئیسی نوشته شد. عجیب نیست! آیا اصلاً کسی از این فساد خبری داشت؟ اگر دولت خودش لو نمی داد کسی چیزی می فهمید؟ چرا هیچ کس از دولت فعلی ممنون نشد؟
اما روش صحیح تحلیل و ارزیابی اقتصادی
برای اینکه یه تحلیل کلان دستمون بیاد و ارزیابی واقعی از اقتصاد کشورمون داشته باشیم، مثلاً باید به چه شاخص هایی توجه کنیم؟
مثلاً یه نگاه به وضعیت بودجه سالانه می تونه تحلیل کلان دستمون بده. مقدار کسری بودجه، و اینکه چه مقدارش صرف هزینه های عمرانی می شه و چه مقدارش صرف هزینه های جاری می شه. این می تونه سلامت ساختار بودجه رو نشون بده. گزارش تفریق بودجه سالانه هم که نشون می ده چه مقدار از بودجه وصول شده و کجاها از بودجه ی مصوب تخلف شده.
زمون احمدی نژاد مثلاً بودجه های عمرانی رفت بالای 70درصد. اما زمون روحانی اومد پایین 30 درصد!
زمون شاه که اصلاً نگو! کشور اصلاً عمران نداشت. جمعیت هم نداشت. صادرات نفت هم که چند برابر الآن بود. باز فیلم بازرس دربار (فردوست) توی نت موجوده که می گه: اینقدر فساد زیاد بود که با کسری بودجه مواجه شدیم! وقتی هم که فسادها رو به دربار گزارش می دادیم، چون همه فامیلهای شاه بودن شاه پشت گوش می انداخت.
یا مثلاً اگه می خواید تحلیل کلان داشته باشید به آمار فاصله ی طبقاتی نگاه بکنید، که در این جهت هم کشور ما آمار نسبتاً قابل قبولی داره.
یا مثلاً به آمار پولدارترین های آسیا نگاه کنید، که حتی یک نفرشون هم ایرانی نیستن. یعنی حرام یا حلال اصلاً آدم اونقدر پولدار نداریم!
حالا از دولت ها برای مقابله با فساد چه کارهایی بر میاد و دولت و مجلس فعلی در این باره چه کار کرده؟
یه کار خوبشون برخورد با فساد بوده. یعنی هرجا فسادی پیدا شده بی تفاوت از کنارش رد نشدن. از پسر رئیس جمهور گرفته تا برادر رئیس جمهور تا رئیس دفتر قوه قضائیه و ...
یه کار قشنگ دیگه حرکت به سمت دولت الکترونیک بوده. بهترین مثالش الکترونیکی شدن مجوزهای کسب و کاره که قبلاً توی انحصار افراد خاص بود.
یه کار دیگه پلکانی شدن مالیات و مالیات گرفتن از اقشاری بود که قسر در می رفتن.
یه کار دیگه که دولت از سر مجبوری انجام داد حذف ارز ترجیحی و تک نرخی کردن ارز و واقعی شدن بعضی قیمت ها بود که اختلاف قیمتش با قیمت واقعی زمینه ساز فساد بود. همین واقعی شدن قیمت ها باعث شد که فساد برای فسادگرها به‌صرفه نباشه.
اما حرف آخر درمورد نقش خودمون این وسط...
دولت برای برخورد با فساد به حمایت ما نیاز داره. به این واقعیت توجه داریم؟ مثلاً دولت خواست از طلافروش ها مالیات بگیره. تحصن کردن. آیا دولت از حمایت مردمی خیالش راحت بود تا بتونه جلوی این افراد زیاده خواه بایسته؟؟
یه جاهایی هم خواستیم با یکی برخورد کنیم، طرف شاخ و شونه کشیده و گفته: من رأی مردم رو دارم و پشتم به حمایت مردمی گرمه! نفس کش!
رأی دادن ما اثرش رو اینجاها نشون می ده...
